दारिद्य्र दूर करण्याचं 'प्रॅक्‍टिकल'

तो एका महाविद्यालयात चांगल्या पदावर कार्यरत होता. विद्यार्थ्यांना अध्ययन करणे हा ही त्याच्या कामाचा एक भाग होता. त्याची डॉक्‍टरेटही सुरू होता. देशातील दारिद्य्रासंबंधी एका विषयावर त्याचे अध्ययन सुरू होते. डॉक्‍टरेट पूर्ण झाल्यावर दारिद्य्राचं काय होणार हे माहित नव्हतं, पण त्याला बढती मिळणार हे मात्र नक्की होतं. विहित कालावधीत त्याने आपला अहवालही संबंधित विद्यापीठात सादर केला होता. त्यामध्ये देशातील दारिद्य्राची जगातील दारिद्य्राशी तुलना केली होती. दारिद्य्र हटविण्यासाठी समाजातील विविध घटकांनी केलेल्या उपाययोजना यांचाही अहवालात ऊहापोह करण्यात आला होता. तसेच त्यातून विविध निष्कर्षही काढण्यात आले होते. आता लवकरच विद्यापीठातील मंडळासमोर त्याची प्रत्यक्ष तोंडी परीक्षा होणार होती. परीक्षेच्या तयारीसाठी तो मार्गदर्शकासोबत अनेकदा चर्चा करत होता. मार्गदर्शकही त्याला दिशा देत होता. अर्थात मार्गदर्शकाच्या कर्तृत्वातही आणखी एका "डॉक्‍टरेट‘ विद्यार्थ्याची भर पडणार होती.

मिळेल तेथे मिळेल तेव्हा डॉक्‍टरेटचा विद्यार्थी आपल्या विषयासंबंधित थिअरी मजबूत करत होता. सोबत आवश्‍यक तेथे मार्गदर्शकाची भेटही घेत होता. मागदर्शकाला वेळ नसला तर त्याच्या प्रवासाच्या वेळेत त्याचे मार्गदर्शन घेत होता. असाच आज तो मार्गदर्शकासोबत प्रवास करत होता. मार्गदर्शकाची गाडी वातानुकूलित आणि डोळ्यात भरणारी होती. तोंडी परीक्षेची तयारी करण्यासाठी विद्यार्थी आपले मुद्दे पटवून देत होता. गाडी एका शहरातील गर्दीच्या चौकात आली. गाडीच्या खिडक्‍या बंद होत्या. गाडी सिग्नलला थांबली. बाहेरून एक मुलगा काचेवर थाप मारत होता. प्रत्यक्षात जीवनात आपल्या दारिद्य्रावर मात करण्यासाठी तो सिग्नलला काहीतरी विकत होता. लाल सिग्नल लागला की त्याच्या विक्रीसाठीचा हिरवा कंदील लागल्यासारखे वाटायचे. डॉक्‍टरेटचा विद्यार्थी निष्कर्षांची उजळणी करत होता. तर मार्गदर्शक दारिद्य्र दूर करण्यासाठी प्रत्यक्ष टीप्स्‌ द्याव्यात असा सल्ला देत होते. बाहेर पोरा काचेवर थाप मारत होता.

उद्या जगासमोर दारिद्य्राबद्दलची थिअरी मांडून स्वत:चा विकास करून घेणाऱ्या विद्यार्थ्याची आणि त्याच्या मार्गदर्शकाची खिडकीबाहेर नजर गेली होती. बाहेरच्या पोराकडून काहीतरी खरेदी करून त्याला मदतीचं "प्रॅक्‍टिकल‘ करण्याची दृष्टी डॉक्‍टरेटच्या विद्यार्थ्याकडे नव्हती. तसेच मार्गदर्शकालाही आपल्या विद्यार्थ्याला दारिद्य्र दूर करण्याचं अगदी छोटंसं "प्रॅक्‍टिकल‘ करून दाखवावं याची गरज वाटत नव्हती. कारण त्यातून मार्गदर्शकाला किंवा विद्यार्थ्याला काहीही फायदा होण्याची तीळमात्रही शक्‍यता नव्हती.

(Courtesy: esakal.com)

पुढे वाचा

स्पर्श : तिचे यश

तिची दहावीची परीक्षा पार पडली. आज तिचा दहावीचा निकाल समजणार होता. तरीही निकाल पाहण्यास जाताना तिला भीती वाटत होती. निकालावरून घरात कोणी काही बोलणारं नव्हतं. तिच्या घरात आई, बाबा आणि तिला एक लहान भाऊ होता. कुटुंब छोटं होतं, पण समाधानी होतं. घरातही ती आईला घरकामात मदत करत होती. तिने अभ्यासही खूप केला होता. पण तरीही तिला धाकधूक होतीच. आई, बाबा आणि छोट्या भावालाही काहीशी चिंता लागली होती. वडिल नोकरी करत होते. त्यांना वेतनही फार जास्त नव्हते. तसे त्यांचे गावही छोटे होते. मात्र, याच गावातून देशाला मोठमोठे लोक मिळाले होते.

जे आहे त्यात हे कुटुंब समाधानी होतं. मात्र मुलगी मोठी होत असल्याने बाबांना तिच्या लग्नाची चिंता सतावत होती. तिच्या लग्नासाठीच्या आर्थिक तरतूदीच्या विचाराने ते अधिकच चिंताग्रस्त होत. तरीही ती वडिलांना आधार देत होती. तरीही "मी मोठी झाल्यावर तुमच्या सगळ्या चिंता दूर करेल‘, असा विश्‍वास ती आपल्या बाबांना देत होती.

तिचा निकाल लागला. ती धावतच घरी आली. निकाल आनंददायी होता. तिच्या आनंदाला आकाश ढेंगणे झाले होते. ती शाळेत सर्वप्रथम आली होती. आई, बाबा आणि छोट्या भावालाही खूप आनंद झाला. दुसऱ्याच दिवशी शाळेमध्ये तिच्या सत्काराचा कार्यक्रम आयोजित करण्यात आला होता. घरी आल्यावरसुद्धा आई-बाबांच्या डोळ्यातील आनंदाश्रू थांबत नव्हते. "पोरीने नाव काढलं‘ म्हणत ते तिचं कौतुक करत होते. तसेच तिच्या लग्नाच्या विचारापेक्षा तिच्या पुढील शिक्षणाचा विचार करण्याचे त्यांनी ठरविले.

शेजारच्या मिठाईच्या दुकानातून त्या दिवशी बाबांनी उधारीने मिठाई खरेदी केली आणि जवळजवळ संपूर्ण गावाला मिठाई वाटली. "मुलगी‘ झाली म्हणून तिच्या जन्माच्या वेळीही त्यांनी एवढी मिठाई वाटली नव्हती. मुलगीही काहीतरी करू शकते यावर त्यांचा विश्वास दृढ झाला होता.

पुढे वाचा

"ब्लॉग रायटिंग'ने टाकली कात

फेसबुक, ट्‌विटर, व्हॉट्‌सऍपच्या जमान्यात "ब्लॉग रायटिंग‘ मागे पडते की काय, असे वाटत होते. मात्र, प्रत्यक्षात वेगळेच चित्र आहे. प्रदीर्घ लेखन ऑनलाइन करण्याचे नवे माध्यम म्हणून "ब्लॉग रायटिंग‘ पुन्हा नव्याने समोर येत आहे.

व्हॉट्‌सऍपच्या जमान्यात आपल्याला दररोज अनेक मेसेजेस येत असतात. त्यामध्ये कधी कधी प्रदीर्घ लेखही फॉरवर्ड केले जातात. हे लेख येतात कुठून, एवढे मोठे लेख लिहितात कोण; तर हे जे लेखक मंडळी असतात ते बहुतेकवेळा "ब्लॉगर्स‘ असतात. ऑनलाइन माध्यमांत ब्लॉगवर लेखन करणाऱ्यांना "ब्लॉगर्स‘ म्हणतात. किरकोळ मर्यादा सोडल्या तर संकेतस्थळ आणि ब्लॉगमध्ये फार फरक नाही.

गुगल, वर्डप्रेससारख्या माध्यमातून आपण अगदी तासाभरात आपला ब्लॉग सुरू करू शकतो. आपल्या हव्या त्या विषयावर अभिव्यक्त होण्यासाठी ब्लॉग हे प्रभावी माध्यम आहे. जी-मेलचा ई-मेल आयडी वापरून आपण गुगलच्या "ब्लॉगर‘ सेवेद्वारे स्वतःचा ब्लॉग सुरू करू शकतो. एका ई-मेलवरून आपण अनेक ब्लॉग तयार करू शकतो. एका ब्लॉगवर अनेक लेख लिहू शकतो.

ब्लॉगिंगची सेवा नि:शुल्क उपलब्ध आहे. याशिवाय ब्लॉगला भेटी देणाऱ्या "व्हिजिटर्स‘च्या संख्येवरून जाहिरातीही मिळू शकतात. गुगल ऍड्‌सच्या माध्यमातून मिळणाऱ्या जाहिरातीतून उत्पन्नही उपलब्ध होऊ शकते. मराठी भाषेत ही पद्धत अद्याप फारशी प्रचलित नाही. मात्र, पाश्‍चिमात्य देशात ब्लॉगिंग हा मोठा व्यवसाय झाला आहे. अगदी कथा, कविता, राजकारण, साहित्य, पाककृती, पर्यटन आदी विषयांवरचे ब्लॉग्ज्‌ लोकप्रिय आहेत. 

मराठीमधील ब्लॉग्ज्‌वर दर्जेदार साहित्य प्रकाशित होत राहते. प्रसार आणि प्रचाराअभावी "मराठी ब्लॉगर‘ अद्यापही काही अंशी दुर्लक्षितच आहे. मात्र, अलीकडच्या काळात राजकीय विषयांवर काहीतरी खळबळजनक लिहिणारे ब्लॉगर अल्पावधीतच लोकप्रिय होत असल्याचे चित्र समोर येत आहे.
ब्लॉग लेखनामध्ये अनेक प्रकार आहेत. त्यामध्ये खासगी ब्लॉग, समूह ब्लॉग, संस्थेचे ब्लॉग वगैरे प्रकार करता येतात. विशेष म्हणजे फेसबुक, ट्‌विटर वगैरे म्हणजे एक प्रकारचे ब्लॉगिंगच आहे. ते मायक्रोब्लॉगिंग प्रकारात मोडते. ब्लॉगची लोकप्रियता वाढली, तर आपण विहित शुल्क अदा करून आपल्या ब्लॉगला संकेतस्थळात परावर्तित करू शकतो.

जॉन बर्गर यांची वेबलॉगची संकल्पना
जॉन बर्गर यांनी 1990 मध्ये वेबलॉग ही संकल्पना आणली. पुढे तीच ब्लॉग म्हणून नावारूपास आली.
दररोज विशिष्ट व्हिजिटर्सचा आकडा गाठला की ब्लॉगला गुगल ऍड्‌स मिळतात. अधिकृत शासकीय ब्लॉग तयार करणारा इस्राईल हा पहिला देश आहे. पाश्‍चिमात्य देशात वैयक्तिक ब्लॉगिंग हा मोठा व्यवसाय आहे.

(Courtesy: www.esakal.com)

पुढे वाचा

स्पर्श : 'दहावीचा निकाल!'

बापाच्या मागं मोठ्ठं कर्ज होतं. एका पोरीच्या लग्नासाठी घेतलेलं. आता एक मुलगा अन्‌ बायको एवढाच त्याचं कुटुंब होतं. ऊस तोडत तोडत तो हळूहळू कर्ज फेडत होता. पण अनेक वर्षे झाले तरी कर्ज फिटत नव्हते. तुटपुंजे उत्पन्न, फिरता संसार यामुळे पोराला शाळेत पाठविता येत नव्हतं. नाही म्हणायला वारसानं मिळालेलं एक छोटसं घर होतं. पण तिथं तो फारसा नव्हताच. पोटाची खळगी आणि कर्जाचा हप्ता फेडण्यासाठी कधी पडेल ते काम, पडेल तिथं जायचं. कधी ऊस तोडायचा, कधी दगड फोडायचे अन्‌ कधी लोकांना चालण्यासाठी रस्ते निर्माण करायचे. स्वत:साठी रस्ता मात्र कधीच तयार करू शकत नव्हता. पैसे येत होते. पण नियोजन करता येत नव्हते.

एक पोरा मात्र कधीच ऊस तोडायला आला नाही. आला तरी दूरवरून सगळं बघत बसायचा. त्याला शाळेत जायचं होतं. अन्‌ बाप शिकवू शकत नव्हता. ऊस तोडणीचा मोसम आला होता. आता ऊस तोडायचे कामही मिळाले होते. काम देणाऱ्यानं ट्रॅक्‍टरही दिला होता. तसेच सोबत गावातील इतर काही मंडळींनाही घेऊन येण्यास सांगितले होते. यानं सगळी तयारी केली. सगळेजण तयारीनिशी कामाला निघाले. बापानं पोऱ्याला आवाज दिला, "पोऱ्या चल. बैस टॅक्‍टरात. तेवडच पैकं मिळतील जास्तीचे‘ बापानं पोराला आदेश दिला. मात्र पोर जागचा हलला नाही. काही वेळातच किशोरवयातला तो पोऱ्या "मला नाय तोडायचा ऊस. मला साळंला जायचयं‘ असं म्हणत रडू लागला.

पोराला आपल्याशिवाय पर्याय नाय. अन्‌ परत पुन्हा आपल्याकडं येईल या विचाराने बाप पुढे निघाला. मायचा जीव खालीवर होऊ लागला. बापानं दोन-चार वेळा हाका मारल्या. पण पोऱ्या जागचा हलला नाही. आता मात्र, बापाला राग आला. तो ट्रॅक्‍टरातून खाली उतरला. अन्‌ त्याच्या दिशेने धावू लागला. पोरा दूरवरून हे पाहत होता. कोणताही विचार न करता तो दूर धावत गेला. पुढे जाण्यासाठी मागे वळून न बघताही पोरा पुढे धावू लागला. "पोरगं हातचं गेलं‘ म्हणत बापानंही सोडून दिलं.

इकडं हा तालुक्‍याच्या ठिकाणी आला. 2-4 दिवस तो भेदरला. पण पुन्हा जिद्दीनं उभं राहिला. दिवसभरात पडेल ते काम करू लागला. रात्री मिळेल तिथे पडू लागला. हळूहळू त्याला जगातील अनेक गोष्टी समजू लागल्या. अशातच वर्षही गेलं. दरम्यान त्यानं शाळेत जायचं स्वप्नही पूर्ण केलं. बापाचं कर्ज किती, व्याज किती, त्यानं दिले किती याचाही त्यानं हिशेब मांडला. बघता बघता आणखी काही वर्षेही सरली. त्यानं मागे वळून पाहिलचं नाही. काम आणि शिकण्याचं स्वप्न यातच तो रमून गेला. शिकता शिकता तो दहावीतही पोचला. परीक्षाही दिली. आता आज त्याच्या दहावीचा निकाल होता. निकाल पाहण्यासाठी तो कुठल्यातरी इंटरनेट कॅफेत आला आणि काही वेळातच हर्षोल्हासाने धावतच बाहेर पडला... त्यानंतर शाळेत भेटण्यासाठी गेला. तो त्याच्या शाळेत पहिला आला होता. त्यामुळे त्याला कुठलीतरी शिष्यवृत्तीही मिळाली होती. आता त्याला आई-बापाची फार आठवण आली. तो तातडीने गावाच्या दिशेने निघाला. बापाच्या कर्जदाराला तो हिशोब मांडून दाखविणार होता. कर्जदाराला जाब विचारणार होता. आणि पुढे खूप शिकून मोठ्ठं होणार होता...

(Courtesy: www.esakal.com)

पुढे वाचा