'थ्रीडी प्रिंटिंग'चे अनोखे तंत्रज्ञान

माणूस सातत्याने नावीन्याचा ध्यास घेत असतो. हा ध्यास जगणे समृद्ध करण्याकडे असतो. कमी श्रम, कमी वेळ आणि जास्त फायदा हे गणित अलीकडे रूढ होत चालले आहे. त्यातूनच नव्या युगातील शॉपिंगची परिभाषा बदलली आहे. संकेतस्थळावरून ऑनलाइन शॉपिंगच्या सुविधेनंतर बेडरूममधून "स्मार्ट फोन‘द्वारे आंतरराष्ट्रीय उत्पादनांच्या खरेदीचा आनंद लुटता येत आहे. यापुढे कदाचित किरकोळ वस्तू खरेदी करण्याचीही गरज भासणार नाही. कारण "थ्रीडी प्रिंटर‘ नावाचं तंत्रज्ञान विकसित होत आहे. या प्रिंटरमुळे हळूहळू नव्या क्रांतीचा उगम होत असून, त्यामुळे उत्पादन क्षेत्रात आमूलाग्र बदल होण्याची चिन्हे आहेत.

‘थ्रीडी प्रिंटर‘चा इतिहास
चार्ल्सस हल यांनी 1984 मध्ये "थ्रीडी प्रिंटर‘चा शोध लावला. सर्वप्रथम स्टेरिओलिथोग्राफी अर्थात एखाद्या वस्तूला त्रिमितीय स्वरूपात तयार करण्याच्या पद्धतीद्वारे "थ्रीडी प्रिंटर‘ तयार करण्यात आले. त्याद्वारे अत्यंत पातळ स्तर वापरून प्रिंटिंग करण्यात येत होते. आता त्या तंत्रामध्ये आमूलाग्र बदल झाले आहेत. चहा पिता पिता चुकून चहाचा कप फुटला, तर तो कप "थ्रीडी‘ प्रिंटरच्या साह्याने तयार करता येतो. याशिवाय घरातील छोट्या- मोठ्या वस्तूही तयार करता येतात. अर्थात अशा प्रिंटरच्या मर्यादा आणि त्यांची व्यवहार्यता याबाबत संशोधकांमध्ये मोठ्या प्रमाणात मतभेद आहेत. मात्र अशक्‍यप्राय वाटणाऱ्या क्रांतीला प्रत्यक्षात साकारणाऱ्या वेगवान तंत्रज्ञानाच्या जगात "थ्रीडी प्रिंटिंग‘ क्षेत्रातील क्रांती अशक्‍यप्राय नक्कीच नाही.

प्रिंटिंग कसे होते?
प्रिंटरद्वारे डिजिटल फाइलच्या माध्यमातून त्रिमितीय वस्तू तयार करण्याची प्रक्रिया म्हणजे "थ्रीडी प्रिंटिंग‘. वस्तू तयार करण्यासाठी विविध प्रकारचे प्लॅस्टिक, पोलॅमाईड (नायलॉन), काचमिश्रित नायलॉन, चांदी, स्टील, मेण, फोटो पॉलिमर, पोलॅकार्बोनेट आदी घटकांचा उपयोग करण्यात येतो.

‘थ्रीडी प्रिंटर‘चे उपयोग
"थ्रीडी प्रिंटर‘चा विविध क्षेत्रांत प्रभावीपणे वापर करण्यात येत आहे. दक्षिण कोरियातील डॉ. शेन तोंग्या यांनी सहा तासांमध्ये मानवी शरीराच्या ओटीपोटाचा (पेलव्हिस) सांगाडा तयार करण्यात यश मिळविले. तसेच हाडाच्या कर्करोगाने त्रस्त झालेल्या एका किशोरवयीन मुलीच्या शरीरात या सांगाड्याचे यशस्वीरीत्या प्रत्यारोपणही केले. आफ्रिकेमधील समुद्रात बेकायदा मच्छिमारी करणाऱ्यांवर नजर ठेवण्यासाठी "थ्रीडी प्रिंटर‘च्या साह्याने सौरऊर्जेवर हवेत चालणारे स्वयंचलित विमान तयार करण्यात आले आहे. तर चीनमधील एक "थ्रीडी प्रिंटर‘ उत्पादक कंपनी दुबईमध्ये पूर्णपणे "थ्रीडी प्रिंटर‘द्वारे तयार केलेली इमारत उभी करत आहे. याशिवाय वाहनातील विविध सुटे भाग, कृत्रिम मानवी पेशी, पुरातत्वशास्त्रातील वस्तू, मानवी हाडांची पुनर्निर्मिती यासह अनेक क्षेत्रांत "थ्रीडी प्रिंटर‘ महत्त्वाची भूमिका बजावत आहे.

‘थ्रीडी प्रिंटर‘चे व्यावसायिक गणित
जगभरात 2013 मध्ये "थ्रीडी प्रिंटिंग‘ क्षेत्रात 307 कोटी डॉलरचा महसूल मिळाला, तसेच 2018 पर्यंत 1200 कोटींपेक्षा अधिक, तर 2021 पर्यंत 2100 कोटी डॉलरहून अधिक महसूल मिळेल असा अंदाज आहे. वैयक्तिक उपयोगासाठी सध्यातरी "थ्रीडी प्रिंटिंग‘ फारसे व्यवहार्य वाटत नाही. मात्र वैयक्तिक उपयोगासाठी "थ्रीडी प्रिंटिंग‘ सेवा देणाऱ्या व्यवसायाचा उदय होऊन त्यामधूनही मोठ्या व्यवसायाची संधी उपलब्ध होऊ शकते. नजीकच्या भविष्यात केवळ वस्तू विकण्यापेक्षा वस्तू तयार करण्याकडे जगभरातील व्यापाऱ्यांचा कल वाढण्याची शक्‍यता आहे.

(Courtesy: Daily Sakal, (dated 03 August 2015))